Kopiejka łezkowa Borysa Godunowa

Obecna, trzecia już, pogadanka będzie poświęcona kopiejce łezkowej, wybitej za panowania cara Borysa Godunowa (1598 r. - 1605 r.), trzeciego cara Wszechrusi.

Borys Godunow (źródło: Wikipedia)

Borys Fiodorowicz Godunow przyszedł na świat około 1551 r. jako syn Fiodora i Stefanii Godunowów. Była to rodzina bojarska, która według legend miała wywodzić się od tatarskiego księcia Czeta (miał on przybyć na tereny państwa rosyjskiego za panowania Iwana Kality w latach 1325-1340).

Karierę polityczną Godunow zaczął za rządów Iwana IV Groźnego - pierwsza wzmianka o Borysie pochodzi z 1570 r. i dotyczy jego udziału w sierpiejskiej kampanii. W tym samym roku staje się członkiem opriczniny, osławionej "policji" przedostatniego władcy z dynastii Rurykowiczów. Od tamtej pory kariera Godunowa nabrała tempa, choć on starał się jak najdelikatniej stąpać na carskim dworze - szybkie wyżyny i zaszczyty mogły zostać równie szybko i bezlitośnie odebrane przez srogiego i popadającego w szaleństwo Iwana IV Groźnego.

Po śmierci w 1581 r. następcy rosyjskiego tronu, księcia Iwana Iwanowicza (nota bene Godunow był świadkiem ataku Iwana IV Groźnego na swego syna), Borys Fiodorowicz trafił do rady stworzonej przez Iwana IV Groźnego, która miała czuwać nad drugim książęcym synem - Fiodorem Iwanowiczem. Trzy lata później car umarł, a rada, do tej pory czuwająca nad rozwojem księcia, przekształciła się w radę regencyjną. Borys Godunow w końcu mógł w pełni rozwinąć swe skrzydła, a plany dotyczące własnej osoby sięgały daleko...

Można powiedzieć, że sięgały aż na sam szczyt - na carski tron. Godunow sprawnie przystąpił do działań aby cel ten osiągnąć, tak sprawnie, że w 1591 r. zostaje posądzony o maczanie palców przy zabójstwie najmłodszego syna Iwana IV Groźnego - Dymitra Iwanowicza, który zginął w niewyjaśnionych okolicznościach. Jednak jakby na to nie patrzeć - bez względu czy zabójstwo to dokonano na rozkaz Godunowa, czy też był to nieszczęśliwy wypadek - droga do tronu stała się o wiele krótsza, zwłaszcza, że panujący Fiodor I był dosyć słabego zdrowia.

Chorowity car zmarł w 1598 r. nie pozostawiając po sobie żadnego potomka. Po jego śmierci Sobór Ziemski szybko obrał Borysa Godunowa na nowego władcę.

Nie wnikając szczegółowo w politykę nowego cara mogę powiedzieć, że początkowe lata jego rządów przebiegały sprawnie i bez kłopotów. Początek końca nastąpił w okresie 1601-1604, kiedy to wielkie połacie Carstwa nawiedziła fala suszy, a potem głodu i ucieczek chłopów. Nastroje wśród ludności były coraz gorsze. W końcu nastąpił zapłon - w 1603 r. objawił się Dymitr I Samozwaniec. Koniec rządów coraz bardziej słabnącego Borysa Godunowa zbliżał się nieubłaganie.

Borys Godunow, na swoje szczęście, zmarł w kwietniu 1605 r., na dwa miesiące przed zdobyciem Moskwy przez oddziały prowadzone przez Samozwańca. Niestety takiego szczęścia nie miała żona i syn cara, którzy zostali brutalnie zamordowani po zdobyciu stolicy.

Przechodząc jednak do samej monety - jest ona przykładem typowego dla ówczesnej Rosji pieniądza tzw. kopiejek łezkowych (bo kształtem przypominają łzy) bądź drucianych (gdyż wybijane były na spłaszczonym srebrnym drucie).

Natomiast etymologia nazwy kopiejka jest znacznie trudniejsza. Istnieją trzy teorie dotyczącego tego zagadnienia:

1. określenie "kopiejka" pochodzi od potocznego określania nowogrodzkiej diengi, na której znajdował się wizerunek jeźdźca uzbrojonego w kopię,

2. nazwa "kopiejka" wywodzi się od srebrnych dirhamów Złotej Ordy wybijanych za panowania chana Kibeka (1414 r. -1417 r.), znanych jako "dinary Kibeka",

3. "kopiejka" pochodzi od rosyjskiego słowa "копить" znaczącego tyle co "oszczędzać".

Najbardziej popularna i najbardziej prawdopodobna jest oczywiście teoria #1.

I na zakończenie - kopiejki łezkowe bite były od 1534 r. aż do reformy Piotra I Wielkiego w 1713 r., kiedy to wprowadzone zostały kopiejki o okrągłym kształcie.

Specyfikacja:

Nominał: kopiejka

Państwo: Carstwo Rosyjskie

Data wybicia: 1598 r. - 1605 r.

Mennica: Moskwa

Nakład: nieznany

Metal: srebro

Średnica: 11-14 mm

Waga: 0,68 g

Awers: konny uzbrojony we włócznię w prawo, pod nim monogram MOY, nad nim O, za nim B

Rewers: ϕb I BЄΛ / IKN KHSb / БOPICb ΦE / ДOPOBIЧb B / CЄѦ PYCN

Literatura: Garost 36

Rzadkość: -